Sobieska z Pietruszyńskich (Sobieska-Pietruszyńska) Jadwiga (1909–1995), etnomuzykolog. Ur. 14 X w Warszawie, była córką Józefa Pietruszyńskiego, dyrektora technicznego wytwórni chemicznej na Targówku w Warszawie, i Wandy z Kuczyńskich.
Ukończywszy gimnazjum i 6 klas gry na skrzypcach w Konserwatorium Warszawskim, rozpoczęła w r. 1928 studia historii sztuki na Uniw. Warsz. Po roku przeniosła się do Poznania na muzykologię Uniw. Pozn. Studiowała pod kierunkiem Wacława Gieburowskiego i Łucjana Kamieńskiego, który w zasadniczy sposób ukierunkował późniejsze jej badania naukowe. Rozpoczęła wówczas pracę jako asystentka w Regionalnym Archiwum Fonograficznym przy katedrze muzykologii (1933–5). W tym czasie uczestniczyła w praktykach i nagraniach terenowych, opracowując m.in. kartotekę 235 dudziarzy i koźlarzy. W r. 1935 uzyskała tytuł magistra filozofii w zakresie muzykologii ze specjalnością w dziedzinie etnografii muzycznej na podstawie pracy Dudy wielkopolskie (druk. z nieznacznymi skrótami w „Arch. Etnografii Inst. Zachodniosłowiańskiego Uniw. Pozn.” 1936 z. 2), która do dzisiaj należy do najważniejszych pozycji w polskiej organologii ludowej. Po niespełna rocznym pobycie w Warszawie (1935–6), gdzie pełniła funkcję sekretarza redakcji „Muzyki Polskiej”, wróciła do Poznania. Tu poślubiła w r. 1936 Mariana Sobieskiego (zob.). Przez jakiś czas uczyła śpiewu w gimnazjum ss. urszulanek w Poznaniu. Wkrótce jednak wraz z mężem rozpoczęła trwającą całe życie pracę nad dokumentowaniem, badaniem i upowszechnianiem polskiej muzyki ludowej. Wynikiem jej badań terenowych w Wielkopolsce była inwentaryzacja i dokumentacja instrumentów dudowych, ich klasyfikacja, określenie stref występowania. W r. 1939 opublikowała artykuł Dudziarstwo wielkopolskie („Lutnia” 1939 I nr 2). Okres drugiej wojny światowej (1940–5) wraz z mężem i dziećmi przeżyła w Lublinie i pod Warszawą.
Po zakończeniu działań wojennych S. pomagała mężowi w reaktywowaniu poznańskiej muzykologii oraz tamtejszego archiwum muzycznego. Współpracując z nowo powstałym Zachodnim Archiwum Fonograficznym, dokonała w l. 1945–7 wielu nagrań. Jako etatowy pracownik Sekcji Muzycznej Państwowego Inst. Badania Sztuki Ludowej, kierowanej przez męża, podjęła systematyczne badania nad muzyką Wielkopolski. Ich rezultatem było m.in. odnalezienie i opisanie mazanek i kozła ślubnego – instrumentów uważanych za zaginione (O mazankach, ślubnych kozłach i wielkopolskiej pieśni ludowej, „Głos Wpol.” 1953 nr 38). W l. 1947–50 pracowała jako asystent w tymże Instytucie, a od r. 1950 (jako asystent, a później adiunkt) w Pracowni Badania Muzyki Ludowej Państwowego Inst. Sztuki w Poznaniu. Z tego czasu pochodzi jej artykuł: Wielkopolskie siesieńki („Pol. Sztuka Lud.” 1948 nr 1).
S. wspomagała starania męża o zorganizowanie ogólnopolskiej akcji nagrań muzyki ludowej oraz stworzenie nowoczesnego centrum dokumentacji i badań polskiego folkloru. Popularyzowała folklor w Rozgłośni Poznańskiej Polskiego Radia oraz w prasie (m.in. w cyklu artykułów pt. Pieśń ludowa i jej problemy, „Poradnik Muzycz.” 1947–9). Włączywszy się w r. 1949 w organizację pierwszego ogólnopolskiego Festiwalu Muzyki Ludowej, a następnie w l. 1950–4 w Akcję Zbierania Folkloru Muzycznego (AZFM) w ramach ekipy poznańskiej i rzeszowsko-lubelskiej, S. wzięła udział w nagrywaniu muzyki ludowej z tych właśnie terenów. Poszukiwania w ramach AZFM opisała w artykule: Folklor muzyczny w Rzeszowskiem i Lubelskiem („Muzyka” 1951 nr 5/6). Inny wspólny artykuł Sobieskich, Szlakiem kozła lubuskiego (w: „Pieśni i muzyka instrumentalna Ziemi Lubuskiej”, Kr. 1954), dokumentował swoistość melodyki w rejonie występowania tego instrumentu oraz ukazywał oddziaływanie jego skali i zwrotów melodycznych na pieśń. Plonem AZFM były, opracowane przez S-ą i wydane później, śpiewniki: Piosenki z Wielkopolski (Kr. 1955), Piosenki z ziemi lubuskiej (Kr. 1956) oraz praca Wielkopolskie śpiewki ludowe (Kr. 1956); scharakteryzowała w nich główne właściwości stylu wielkopolskiego i po raz pierwszy przedstawiła sylwetki muzyków ludowych.
Po przeniesieniu się do Warszawy w r. 1954 S. podjęła pracę w Zakładzie Badania Muzyki Ludowej Państwowego Inst. Sztuki. Wraz z mężem przyczyniła się do powstania etnografii muzycznej jako samodzielnej dyscypliny uniwersyteckiej. Wspólnie kontynuowali akcję zbierania i utrwalania folkloru muzycznego oraz organizowali obozy folklorystyczne dla studentów Inst. Muzykologii Uniw. Warsz. Dla nich S. opracowała skrypt, opublikowany w 3. częściach: Materiały do nauki o polskim folklorze muzycznym dla wykładowców i uczniów zawodowych szkół muzycznych II stopnia (W. 1959–62). W końcu l. pięćdziesiątych ogłosiła ważny artykuł Problem cytatu u Chopina („Muzyka” 1959 nr 4) oraz – wspólnie z mężem – Tempo rubato u Chopina i w polskiej muzyce ludowej (tamże 1960 nr 3). Przyczyniła się do uporządkowania kwestii transkrypcji w pracy: Transkrypcja muzyczna dokumentalnych nagrań polskiego folkloru („Muzyka” 1964 nr 3–4).
Po śmierci męża w r. 1967 S. prowadziła nadal badania nad folklorem muzycznym Wielkopolski, przygotowując swą najważniejszą pracę, monografię o pieśniach dorocznych pt. Ze studiów nad folklorem muzycznym Wielkopolski (Kr. 1972). Analizując repertuar głównych obrzędów cyklu dorocznego (podkoziołek i mięsopusty, śmiercicha, nowe latko, dyngus, chodzenie z królem, kośnik, sobótka, wieniec, gody, herody) scharakteryzowała nazewnictwo i treść zwyczajów, a poprzez analizę porównawczą oraz zestawienie tablic synoptycznych z pieśniami zrekonstruowała ewolucję obrzędów, ich form i znaczeń. W swoich studiach etnograficzno-muzycznych o muzykach starała się uchwycić przyczyny zróżnicowania regionalnego stylów muzycznych w psychice muzyków, ukształtowanej przez różne warunki geograficzne, rodzaj pracy, tradycję i in. Już przed wojną opublikowała artykuł Muzykanckie typy w ludzie wielkopolskim („Kur. Liter.-Nauk.” 1934 XI nr 54, 1935 XII nr 1, 2). Najpełniej przedstawiła to w studiach poświęconych mistrzom gry na instrumentach ludowych – Tomaszowi Śliwie (Mistrz i uczniowie, „Pol. Sztuka Ludowa” 1970 nr 3–4) oraz Pawłowi Kalince (Posłowie do „Muzykantów” Franciszka Kotuli, W. 1979). W l. osiemdziesiątych współpracowała z Janem Bzdęgą z Domachowa; była autorką Posłowia i transkrypcji muzycznych do wydanego przezeń „Wesela biskupiańskiego” (Gostyń 1992).
S. przyczyniła się do utworzenia (1975) Muzeum Ludowych Instrumentów w Szydłowcu. Podjęła również współpracę z Akad. Muzyczną w Warszawie w sprawie wydania na płycie zrekonstruowanych zebranych nagrań folkloru muzycznego (39 taśm) oraz sporządzania nowych; w r. 1976 ukazał się dwupłytowy album „Grajcie dudy, grajcie basy” (PN SX 1125–1126; wersja kompaktowa w Polskich Nagraniach, 1990), będący pierwszą taką antologią nagrań polskiego folkloru muzycznego. W l. siedemdziesiątych i osiemdziesiątych S. uczestniczyła w pracach jury festiwali folklorystycznych, m.in. w Kazimierzu Dolnym. Należała do Związku Kompozytorów Polskich (od r. 1948) oraz do International Folk Music Council. Pracowała do końca nad wydawaniem i popularyzacją folkloru. Za działalność w utrwalaniu i upowszechnianiu folkloru muzycznego otrzymała m.in. nagrodę im. Oskara Kolberga oraz nagrodę Związku Kompozytorów Polskich (1954). Zmarła 5 XII 1995 w Warszawie; pochowana została 12 XII na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczona była Złotym Krzyżem Zasługi (1952) i Krzyżem Kawalerskim Odrodzenia Polski (1955).
Informacja o dzieciach zob. życiorys męża.
Fot. S-iej w Arch. IS PAN; – Mała Enc. Muzyki; Die Musik in Gesch. u. Gegenwart, XII; The New Grove Dictionary of Music and Musicians, London 1980 XVII; Słown. Muzyków Pol., II; – Dahlig P., Jadwiga Sobieska – nestorka etnomuzykologu polskiej, „Twórczość Lud.” 1998 nr 1 s. 22–7, 36–7 (fot., bibliogr. prac S-iej); Kamieński Ł., Z badań nad śpiewem i muzyką ludu polskiego, „Balticoslavica” II 1934; Sobiescy J. i M., Polska muzyka ludowa i jej problemy, Wybór prac pod red. L. Bielawskiego, Kr. 1973 (wykaz prac S-iej oraz fot. z mężem); – „Życie Warszawy” 1995 nr 334, 335.
Katarzyna Dadak-Kozicka